10 april 2025
In de serie ‘De gezichten achter het verzet’ gaat de aandacht uit naar de veelal onbekend gebleven verzetsmensen uit de regio en omstreken. De focus ligt op de leden van de knokploeg Westland, die hun leven verloren tijdens de laatste maanden van de bezetting. In dit artikel gaat de aandacht uit naar de ‘Oom Klaas’, een broer van ‘Oom Piet’ uit Naaldwijk, leider van de knokploeg, en van Jan Doelman, bekend van boerderij Landlust aan de Oostgaag in Maasland. Maar wat weten wij van hem en wat deed hij tijdens de jaren ’40-’45?
Zoals eerder aangestipt viel in de winter van ’44/’45 en het voorjaar van ’45 een groot aantal slachtoffers onder het verzet. Dit gold ook voor enkele (oud)gedienden binnen de knokploeg Westland. In dit geval ‘Oom Klaas’ (Nicolaas Doelman) en zijn zoon Pieter Christiaan Doelman. Hoewel beiden hun wortels hebben in het Westland, vertrok Nicolaas Doelman met zijn gezin na de Eerste Wereldoorlog, richting Alphen aan den Rijn en vestigden zij zich in het dorp Zwammerdam. Hij begon daar een boerderij en zowel het gezin als de boerderij namen in aantal en omvang toe. Het gezin Doelman bestond uit negen personen: Nicolaas Doelman en Anna Doelman-Noordam en hun zeven kinderen. Pijnlijk genoeg verloor het echtpaar in de jaren dertig één van hun kinderen: Maria Doelman (7 jaar).
Onderdak
Na de meidagen van ’40 en de bezetting van Nederland raakten Nicolaas en zijn vrouw Anna snel betrokken bij het helpen van landgenoten als gevolg van allerlei besluiten om de Joden in Nederland onder druk te zetten. Ook zetten zij zich in voor het verspreiden van illegale lectuur, waaronder de verzetskranten Vrij Nederland en later Trouw. Meer en meer raakten zij dieper betrokken bij het verzet. Zeker toen zijn broer Pieter Doelman bij hem aanklopte samen met Leendert Valstar (‘Bertus’). Zij zochten een onderduikadres om uit het zicht te blijven van de Nederlandse politie en de Duitse bezettingsmacht en beiden verbleven voor een langere periode op de boerderij van Nicolaas Doelman.
KP Westland en KP Zwammerdam
Na de oprichting van de Landelijke Knokploeg (LKP), waarbinnen de knokploeg Westland een belangrijk rol speelde, deed Nicolaas Doelman (‘Oom Klaas’) mee aan meerdere gewapende acties, kraken en overvallen. Zo deed hij onder meer mee aan een overval in Boskoop, Alphen a/d Rijn en Broek op Langedijk. Na verloop van tijd en na overleg met ‘Bertus’ kreeg Zwammerdam en omgeving een eigen knokploeg onder leiding van ‘Oom Klaas’
Droppings
In het najaar van ’44 raakte de knokploeg Zwammerdam betrokken bij de droppings van de geallieerden in opdracht van het Bureau Bijzondere Opdrachten (BBO). Dit niet alleen vanwege de nauwe contacten met Peter Noord. Maar vooral vanwege de ligging van het dorpje in een weids uitgestrekt plattelandsgebied. Zo raakte de knokploeg Zwammerdam betrokken bij vele droppings in de nabije omgeving als op andere locaties verspreid over Zuid-Holland. Vele nachten bleef het ‘ontvangstcomité’, wachtend op een nieuwe lading (wapen)containers vanuit de lucht, hangend aan meerdere parachutes. Bij het bergen, vervoeren en wegwerken van al deze containers waren ook meerdere Westlandse verzetsleden betrokken, onder wie ‘Oom Dirk’ uit Naaldwijk, ‘Daantje’, een (veiling)schipper uit Poeldijk, politieagent Adriaan Bos uit Schipluiden en Piet en Wim Boekestijn uit Maasland.
Verraad
Helaas ging het een keer goed mis bij een dropping nabij de boerderij van ‘Oom Klaas’ als gevolg van de weersomstandigheden. Hierdoor belandden enkele containers bij wijze van spreken op het dak van hun buren. Deze buurman, lid van de NSB, speelde zijn bevindingen door aan de politie. Binnen ‘no time’ stonden de Duitsers op het erf en werden ‘Oom Klaas’ en meerdere aanwezigen, waaronder één van zijn zonen, gearresteerd.
Oranjehotel
Door deze gebeurtenissen kwam ‘Oom Klaas’ terecht in het Oranjehotel, gelegen in Scheveningen. Na een kort verblijf werd hij toch weer vrijgelaten. Alleen, de Duitse politie vertrouwde de boel niet, waardoor ze na verloop van tijd onverwachts het gehele boerenerf aan een nauwkeurig onderzoek onderwierpen. Dit leidde tot de ontdekking van een opslagplaats van wapens en ander materiaal. Wederom werd Nicolaas Doelman gearresteerd en meegenomen naar het SD-kantoor in Rotterdam. Vervolgens werd hij opgesloten in een cel bij het bureau De Haagse Veer als ‘Todeskandidat’ bij mogelijke aanslagen en liquidaties door het verzet.
3 april 1945
Op de vroege ochtend van dinsdag 3 april 1945 haalde de Duitsers ‘Oom Klaas’ uit de cel en werd hij met 19 andere mannen meegenomen naar de Lage Oostzeedijk. Daar vond Nicolaas Doelman de dood als gevolg van zijn verzetswerk voor God, Vaderland en Oranje. Aanleiding voor dit grote aantal executies was de moord op de Nederlandse politieofficier majoor J.C. Tetenburg. Hij werd op 31 maart voor het politiebureau aan de Hofsingel omgelegd door het verzet als vergelding voor zijn werkzaamheden en het verraden van een collega bij de politie en tevens actief voor de verzetsgroep ‘Jos’. Een zware tegenvaller voor het verzet, mede omdat zij niet had verwacht dat de Duitsers zo fel zouden reageren. Echter, wat het verzet niet wist, was dat majoor Tetenburg getrouwd was met een Duitse vrouw en beiden goede relaties onderhielden met de Duitse bezettingsmacht.
Wederom, een pijnlijke gebeurtenis zo vlak voor de bevrijding van Nederland. In het bijzonder voor de weduwe Anna Doelman-Noordam en haar kinderen. Want behalve de dood van haar man verloor dit gezin ook een zoon en een broer. Want Pieter Cornelis Doelman vond net als zijn vader de dood als ‘Todeskandidat’ op 12 maart 1945 als verzetsman voor de knokploegen Westland en Zwammerdam.
